1	Zorgplicht en het omgevingsrecht Minder regels, meer plichten!
2	Programma voor vanavond… Wat is “zorgplicht” Zorgplicht in de Woningwet Zorgplicht in de Wet Milieubeheer Legionella Overige zorgplichtbepalingen Zorgplicht voor de adviseur?
3	Maatschappelijke ontwikkelingen Van regelgericht naar risicogericht ook kijken naar preventieve maatregelen Regelgeving à risico’s i.p.v. effecten doelkwantificering Visie op brandveiligheid, Wm extra aandacht kwetsbare groepen, milieu, etc. Differentiatie in regelgeving standaardregels voor eenvoudige gevallen maatwerk voor specifieke gevallen Bouwbesluit ‘light’, Activiteitenbesluit, etc.
4	Maatschappelijke ontwikkelingen
5	Algemene ontwikkeling Deregulering Minder regels Minder gedetailleerde regels Algemene regels in plaats van vergunningen Zorgplicht in plaats van regels Kapstokbepalingen Vangnetbepalingen Zorgplichtartikelen Restrisicoartikelen
6	Definities “zorgplicht” Burgers en bedrijfsleven Verplichting tot handelen of nalaten in verband met de doelstellingen van bepaalde regelgeving Overheid Verplichting om de nodige (voor)zorg in acht te nemen bij de taakvervulling Werkgever Zorgen dat zijn werknemers het werk op een veilige wijze kunnen verrichten
7	Vroeger en nu…. Bouwverordening tot 2008 “Gordijnen in of voor een ingang, doorgang, uitgang, nooduitgang e.d. moeten zodanig zijn aangebracht, dat deze met de deuren meedraaien en in generlei opzicht het openen van de deuren belemmeren en/of verhinderen” “Kabels en snoeren moeten in geval deze over de vloer moeten lopen met goede plakstrips worden vastgeplakt en wel zodanig dat struikelen en/of vallen wordt voorkomen”
8	Vroeger en nu…. Bouwbesluit 2012 “Onverminderd het bij of krachtens dit besluit bepaalde is het verboden in, op, aan of nabij een bouwwerk voorwerpen of stoffen te plaatsen, te werpen of te hebben, handelingen te verrichten of na te laten, werktuigen, middelen of voorzieningen te gebruiken of niet te gebruiken of anderszins belemmeringen op te werpen of hinder te veroorzaken waardoor: a. brandgevaar wordt veroorzaakt; b. melding van, alarmering bij of bestrijding van brand wordt belemmerd; c. het gebruik van vluchtmogelijkheden bij brand wordt belemmerd, of d. het redden van personen of dieren bij brand wordt belemmerd.”
9	Wat is een “zorgplicht”? Je kan niet alle details regelen Voldoen aan de regels is niet altijd voldoende Zorgplicht vult ‘gat’ Geen specifieke verbod Maar misschien toch risicovol, gevaarlijk Dus een generiek verbod
10	Voldoet aan de eisen en onvoldoende of gevaarlijk zijn…
11	Redenen voor de zorgplicht Behandeling zorgplicht Tweede Kamer Woningwet “De zorgplicht maakt expliciet dat op deze personen een specifieke verantwoordelijkheid rust om er voor te zorgen, voor zover dat in hun vermogen ligt, dat er geen gevaar voor de gezondheid of de veiligheid ontstaat dan wel voortduurt” “Ten slotte legt de zorgplicht bij personen de verantwoordelijkheid handelend op te treden, ook als er geen wettelijke bepaling is die dat voorschrijft. Immers, een werk kan voldoen aan de voorschriften, maar als er niettemin gevaar dreigt, zal de eigenaar handelend moeten optreden”
12	Vergelijkbare ordening in privaatrecht Burgerlijk Wetboek: Artikel 6:174 BW bepaalt het volgende: “De bezitter van een opstal die niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, en daardoor gevaar voor personen of zaken oplevert, is, wanneer dit gevaar zich verwezenlijkt, aansprakelijk, tenzij aansprakelijkheid op grond van de vorige afdeling zou hebben ontbroken indien hij dit gevaar op het tijdstip van het ontstaan ervan zou hebben gekend” Ook al weet je het niet, je bent aansprakelijk!
13	Samengevat De zorgplicht Bestaat zowel in publiek- als privaatrecht Is een ‘stok achter de deur’ als er gevaar optreed Aansprakelijk indien je er iets aan had kunnen doen Niet op de hoogte zijn van het gevaar is geen excuus Je moet dus iets doen omdat Je weet dat bepaalde zaken milieuschade opleveren Je weet dat dakpannen van het dak af kunnen waaien Je weet dat elektriciteit gevaarlijk is Je weet dat spouwankers kunnen doorroesten Afschuiven niet werkt! (en als je ff nadenkt…)
14	Zorgplicht in de Woningwet Betekenis voor de adviseur
15	Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheid Al het bouwen moet voldoen aan het Bouwbesluit 2012… tenzij een vergunning anders toestaat Aanvrager moet zorgen voor: Een aanvraag voldoet aan Bouwbesluit 2012 Bouwen volgens de vergunde situatie / Bouwbesluit 2012 Zorgen dat er geen onveilige situaties ontstaan
16	Relatie wet- en regelgeving Voldoen aan Bouwbesluit (artikel 1b Ww) Voorschriften rechtstreeks werkend Zorgplicht (artikel 1a Ww) Extra, bovenop Bouwbesluit! Dingen die je ‘had kunnen weten’: oppakken! Losliggend asbest is gevaarlijk Kopgevels kunnen los staan RVS roest in zwembaden Minder details à meer ‘zorgplicht’
17	Verschillende ‘kapstokken’ Woningwet, art. 1a: algemene zorgplicht “Een ieder die een bouwwerk bouwt, gebruikt, laat gebruiken of sloopt, dan wel een open erf of terrein gebruikt of laat gebruiken, draagt er, voor zover dat in diens vermogen ligt, zorg voor dat als gevolg van dat bouwen, gebruik of slopen geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat dan wel voortduurt”
18	Strafrecht Hoofdelijke aansprakelijkheid mogelijk
19	En het zijn MINIMUM eisen….
20	Voldoen aan die minimumeisen soms niet voldoende Bouwbesluit 2012, bestaande bouw: NEN 1010; 1962 toegestaan Geen aardlekschakelaar Arbowetgeving Voldoende preventieve maatregelen nemen… Veelal NEN 3140 keuring Kwetsbare groepen? Voldoe ik aan de wet?
21	Zorgplicht aan de orde… Instortende kopgevels
22	Zorgplicht aan de orde… Vallende galerijen en balkons
23	Zorgplicht aan de orde… Zwembaden en RVS
24	Zorgplicht en legionella Dinkwaterwet en Wet milieubeheer
25	Wat is legionella? Bacterie die leeft in bodem en grondwater Groeit exponentieel in stilstaand water van 20-50 ⁰C Besmetting via ‘verstuiving’ / druppels Besmetting: veteranenziekte (ernstige longontsteking)
26	Legionellapreventie verplicht? Prioritaire instellingen, hoog risico in geval van besmetting: ziekenhuizen; inrichtingen met een logiesfunctie o.a. hotels, grote bed & breakfasts, (mini) campings, bungalowparken en jachthavens zwembaden, sauna’s, welness centra etc. zorginstellingen celinrichtingen en asielzoekerscentra truckstops, benzinestations, wegrestaurants en dergelijke met douchefaciliteiten
27	Legionella: wetgeving en toezicht
28	Waar moet ik me aan houden? En algemene zorgplicht! De eigenaar van een woninginstallatie of andere installatie, […], draagt er zorg voor dat de staat van die installatie en van de toestellen en leidingen die daarvan deel uitmaken en die middellijk of onmiddellijk zijn aangesloten op het leidingnet van een drinkwaterbedrijf of […], geen gevaar kunnen opleveren voor verontreiniging van dat leidingnet […] en van het […] ter beschikking gestelde drinkwater.
29	Welke maatregelen moet ik nemen? Risicoanalyse (en herstelmaatregelen) Beheersplan met beheersmaatregelen Een logboek bijhouden Periodiek watermonsters laten nemen Normoverschrijding van legionella in drinkwater melden bij de ILT en de juiste maatregelen nemen (beheersplan!) Ernstige normoverschrijding van legionella in drinkwater in samenwerking met de inspectie en de GGD klanten/gebruikers hierover inlichten.
30	Maatregelen?
31	Veel informatie beschikbaar! Maak er gebruik van! www.rijksoverheid.nl/legionella www.stichtingveteranenziekte.nl http://www.infomil.nl/onderwerpen/hinder-gezondheid/legionella/drinkwater www.zorgplicht-legionella.nl
32	Wet milieubeheer en zorgplicht Algemene zorgplicht
33	Milieu zorgplicht In milieuregelgeving onderscheid tussen: Inrichtingen Niet inrichtingen Gebouwcomplexen vallen in de meeste gevallen onder categorie inrichting
34	Milieu zorgplicht Voor inrichtingen gelden de regels uit de milieuvergunning of uit het activiteitenbesluit Geen inrichting? Algemene zorgplicht Wet milieubeheer (Wm) Specifieke zorgplicht Wm en overig
35	Wet milieubeheer Artikel 1.1a 1. Een ieder neemt voldoende zorg voor het milieu in acht. 2. De zorg, bedoeld in het eerste lid, houdt in ieder geval in dat een ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn handelen of nalaten nadelige gevolgen voor het milieu kunnen worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen achterwege te laten voor zover zulks in redelijkheid kan worden gevergd, dan wel alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd teneinde die gevolgen te voorkomen of, voor zover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen, deze zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken.
36	Specifiek zorgplichten Zorgplicht inzameling stedelijk afvalwater Gemeenten Zorgplicht zuivering stedelijk afvalwater Het waterschap Zorgplicht hemelwater Burger en bedrijven Zorgplicht grondwater Burgers en bedrijven
37	Zorgplicht is dus… Je moet alles doen wat redelijkerwijs van je verlangd kan worden om milieubelasting te voorkomen of als dat niet kan zoveel mogelijk te beperken. Milieu is bodem, water, lucht, geluid, externe veiligheid, afval etc. Wanneer doe je aan de zorgplicht? Uitgeschreven in Activiteitenbesluit/vergunning
38	Zorgplichtartikelen Activiteitenbesluit Afdeling 2.1. Zorgplicht Artikel 2.1, lid 1 Drijver van de inrichting voorkomt die gevolgen of beperkt die voor zover voorkomen niet mogelijk is en voor zover dit redelijkerwijs van hem kan worden gevergd. lid 2 a t/m q vermeldt wat daar onder wordt verstaan
39	Zorgplichtartikel Activiteitenbesluit Onder het voorkomen of beperken van het ontstaan van nadelige gevolgen voor het milieu als bedoeld in het eerste lid wordt verstaan: een doelmatig gebruik van energie; voorkomen/zoveel mogelijk beperken bodemverontreiniging voorkomen /zoveel mogelijk beperken van verontreiniging van het grondwater; voorkomen/zoveel mogelijk beperken verontreiniging van een oppervlaktewaterlichaam; Voorkomen/zoveel mogelijk beperken luchtverontreiniging; voorkomen/tot aanvaardbaar niveau beperken geluidhinder; voorkomen/tot aanvaardbaar niveau beperken geurhinder; voorkomen/tot aanvaardbaar niveau beperken lichthinder; voorkomen/tot aanvaardbaar niveau beperken van stofhinder; voorkomen/tot aanvaardbaar niveau beperken trillinghinder; voorkomen/beperken van nadelige gevolgen voor het milieu van het verkeer (personen+goederen)van en naar de inrichting; voorkomen risico’s voor de omgeving en ongewone voorvallen; zorgen voor een goede staat van onderhoud van de inrichting; bescherming doelmatige werking voorzieningen voor het beheer van afvalwater; doelmatig beheer van afvalwater; doelmatig beheer van afvalstoffen; beschermen van de duisternis en het donkere landschap in door het bevoegd gezag aangewezen gebieden.
40	Wet milieubeheer Inrichtingen de zorgplicht als vangnet bepaling. In eerste instantie het activiteitenbesluit of de milieuvergunning circa 90% van de bedrijven: activiteitenbesluit Voorschriften niet voldoende? Zorgplicht! Activiteitenbesluit vrijwel dekkend Zorgplicht bij inrichtingen steeds minder belangrijk
41	Van belang voor gebouwbeheer Van toepassing op gebouwbeheer: Preventie legionella Keuring en onderhoud installaties (CV/Koeling ) Opslag gevaarlijke stoffen (olie voor noodstroom aggregaat, onderhoudsmiddelen zoals verf etc. aspect bodem en veiligheid) Verplicht afvalscheiding Verplichten energiebesparing? Afvalwater (vetvangput, olieafscheider)
42	Zorgplicht in overige wetgeving Als de wetgever het niet meer precies weet…
43	Zorgplicht in de ARBO-wetgeving
44	Zorgplicht in de ruimtelijke ordening Opdracht aan openbaar bestuur Zorgvuldig omgaan met ruimtelijke ontwikkelingen Verantwoording afleggen over plannen “Een bestemmingsplan dat voorziet in een ruimtelijke ontwikkeling buiten bestaand stedelijk gebied draagt bij aan de zorg voor het behoud en de bevordering van de ruimtelijke kwaliteit van het daarbij betrokken gebied en de naaste omgeving, in het bijzonder aan het principe van zorgvuldig ruimtegebruik. De toelichting bij dat plan bevat daaromtrent een verantwoording.”
45	Zorgplicht in de Wet Bodembescherming “Ieder die op of in de bodem handelingen verricht (...) en die weet of redelijkerwijs had kunnen vermoeden dat door die handelingen de bodem kan worden verontreinigd of aangetast, is verplicht alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd, teneinde die verontreiniging of aantasting te voorkomen, dan wel indien die verontreiniging of aantasting zich voordoet, de verontreiniging of de aantasting en de directe gevolgen daarvan te beperken en zo veel mogelijk ongedaan te maken. Indien de verontreiniging of aantasting het gevolg is van een ongewoon voorval, worden de maatregelen onverwijld genomen.”
46	Heeft u ook een zorgplicht? Ja! Maar let op de kleine lettertjes…
47	U wordt er mee om de oren geslagen! “Er geldt een algemene zorgplicht tot het uitvoeren van goed en deugdelijk werk” “Gegeven de algemene zorgplicht mag ik toch verwachten dat…” “U bent verantwoordelijke voor de juistheid van het uitgevoerde werk”
48	Verantwoordelijk maar ook aansprakelijk? Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen werk! Je moet je werk doen Je moet doen wat je beloofd hebt Je moet voldoen aan contractuele verplichtingen Maar wanneer ben je aansprakelijk? Publiekrecht: heel beperkt! Privaatrecht: onrechtmatige daad
49	Waar moet u rekening mee houden? Woningwet / gebouwen Minder regels / meer ‘zorgplicht’ Zelf nadenken Voldoe ik aan de regels? En is het ook veilig? Zorgplicht gaat voor Bouwbesluit Milieu / inrichtingen Zorgplicht gedetailleerd ingevuld door Activiteitenbesluit en milieuvergunning Milieu / geen inrichting Geen regels à zorgplicht!
50	Conclusie Rust er een verantwoordelijkheid op u? Publiekrecht Nee! Informatieplicht jegens uw opdrachtgever Privaatrecht Ja (onrechtmatige daad) Direct: evident gevaar, etc. niet melden Indirect: niet aan informatieplicht voldoen
51	Dank voor uw aandacht Vragen? h.vanegmond@geregeld.eu bart@combinedefforts.nl